Rudzkie „Nepomuki”
Chroni przed powodzią i suszą, jest patronem życia rodzinnego, żeglarzy, młynarzy i dobrej spowiedzi. Na jego wstawiennictwo zawsze liczyli ludzie niesłusznie posądzani, oczerniani czy obmawiani. Święty Jan Nepomucen jest upamiętniony w kliku miejscach w Rudzie Śląskiej w formie rzeźb, obrazów i witrażu. Jego figury stoją w Halembie, Bielszowicach, Goduli i Rudzie i należą do szczególnych zabytków naszego miasta.
- Rzeźby te mają z pewnością dużą wartość historyczną. Były bardzo popularne w ubiegłych wiekach, dlatego czasem w kilku miastach występują identyczne figury – mówi dr Łukasz Urbańczyk, Miejski Konserwator Zabytków Miasta Ruda Śląska.
Św. Jan Nepomucen przedstawiany jest z brodą i wąsami, ubrany zwykle w czarną sutannę, na którą nałożona jest biała komża - symbol kapłaństwa - wykończona ażurową koronką. Na wierzch narzucona jest gronostajowa peleryna. Na głowie ma czarny biret z czterema skrzydełkami zwanymi rogami. Ilość ich zależy od zdobytego stopnia uniwersyteckiego, a Jan był doktorem Uniwersytetu Praskiego. Nad głową rzeźbiarze często umieszczali aureolę z pięcioma gwiazdami. Według przekazów w momencie śmierci Jana na niebie ukazało się pięć gwiazd symbolizujących pięć cnót męczennika.
Jan najczęściej trzyma w rękach krucyfiks, ale popularny jest również wariant z krzyżem trzymanym pionowo - zwykle w lewym ręku. Często Jan trzyma razem z krzyżem palmę - symbol i oznakę męczeńskiej śmierci, lub stułę - oznakę spowiednika. Wzrok ma zwykle skierowany na krucyfiks. Niektórzy rzeźbiarze przedstawiają Jana z palcem na ustach na znak dochowanej tajemnicy spowiedzi.
Najstarszą figurą św. Jana Nepomucena jest bielszowicka rzeźba, która od 1943 roku stoi przy kościele św. Marii Magdaleny. Pochodzi prawdopodobnie z roku 1744 i stanowi jedną z najstarszych pamiątek sztuki sakralnej w Rudzie Śląskiej.
Na godulskich plantach stoi figura ufundowana przez parafian w roku 1881 na pamiątkę 25-lecia kapłaństwa pierwszego proboszcza parafii w Goduli – ks. Fryderyka Hofrichtera. Kartonowa kopia tej rzeźby znajduje się w Muzeum Miejskim im. M. Chroboka. Na skrzyżowaniu ulic Młyńskiej i Halembskiej znajduje się kolejna rzeźba Świętego. Jak wynika z przekazów, rolnicy z Halemby postanowili po kolejnej powodzi przyjąć św. Jana Nepomucena za patrona i ufundować jego figurę, co nastąpiło w 1894 roku. Od tamtych czasów dzień św. Jana Nepomucena, czyli 16 maja był świętem halembskiej gminy.
Figura św. Jana Nepomucena czuwa również nad wiernymi kościoła katolickiego przy Sanktuarium św. Józefa. – Dla naszego miasta, jego dziedzictwa, figury św. Jana Nepomucena stanowią prawdziwy skarb. Miasto dokłada wszelkich starań, by podobnie jak inne, cenne ślady historii były poddawane odpowiednim zabiegom konserwatorskim i ochronie – zapewnia prezydent miasta Grażyna Dziedzic.
Jan Nepomucen urodził się prawdopodobnie w Pomuku (Nepomuku) w Czechach w roku 1350 w czasach króla Wacława IV Luksemburczyka. Około roku 1380 przyjął święcenia kapłańskie i został kanonikiem przy katedrze św. Wita, Wacława i Wojciecha w Hradczanach. Studiował prawo kanoniczne w Pradze i Padwie. Następnie piastował godność kanonika kolegiaty praskiej św. Idziego, a w 1389 mianowany został wikariuszem generalnym arcybiskupa praskiego Jana z Jenstjen. Z powodu konfliktu arcybiskupa z królem w 1393 przyszły święty został uwięziony, a po torturach w nocy 20 marca tegoż roku zrzucony z mostu Karola do Wełtawy. Miejscem wiecznego spoczynku Jana Nepomucena jest katedra na Hradczanach. Papież Innocenty XIII dekretem z dnia 25 VI 1721 roku zezwolił na wszczęcie procesu kanonizacyjnego, a papież Benedykt XIII 19 marca 1729 roku dokonał kanonizacji.
