Wizytówka miasta
Ruda Śląska położona na południu Polski, w centralnej części województwa śląskiego jest ważnym węzłem komunikacyjnym, na skrzyżowaniu dróg łączących zachodnią i wschodnią oraz północną i południową część Aglomeracji Górnośląskiej. Zajmuje obszar 77,7 km2 pomiędzy Bytomiem, Świętochłowicami, Chorzowem, Katowicami, Mikołowem Gierałtowicami i Zabrzem. Miasto liczy 120,5 tys. mieszkańców (na koniec 2024 r.). W promieniu 25 kilometrów od miasta żyje ponad 3 miliony ludzi.
O lokalizacji Rudy na prawie niemieckim wspomina tzw. Rejestr Ujazdu, sporządzony w latach 1295-1305. W drugiej połowie XVII wieku odkryto na terenie Rudy i okolicznych miejscowości pokłady węgla kamiennego. Bogate złoża węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy tu inwestowali, budując kopalnie, hutę i liczne cegielnie. Do 1950 r. istniało na terenie dzisiejszej Rudy Śląskiej wiele miejscowości, każda z nich z własną wielowiekową przeszłością. Najpierw połączono je w dwa miasta: Ruda i Nowy Bytom, które następnie w 1959 r. utworzyły miasto Ruda Śląska.
Miasto charakteryzuje się odrębnością dzielnicową i strukturą policentryczną, ukształtowaną na przestrzeni kilkuset lat. Rudę Śląską tworzy jedenaście dzielnic: Ruda, Godula, Orzegów, Bykowina, Halemba, Kochłowice, Chebzie, Nowy Bytom, Wirek, Bielszowice i Czarny Las. Doskonale rozwinięta infrastruktura techniczna łączy dzielnice w jeden organizm miejski.
Od 2017 roku Ruda Śląska należy do Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii – pierwszej metropolii w Polsce. Mieszkańcy centrum województwa śląskiego od lat mieli poczucie, że funkcjonują w spójnym organizmie miejskim, gdzie granice administracyjne mają charakter czysto umowny. Dlatego też powstanie Metropolii w centrum województwa śląskiego było czymś naturalnym, a jednak samorządowcy musieli starać się o to ponad 20 lat. Najważniejszym celem Metropolii jest podejmowanie działań poprawiających jakość i komfort życia mieszkańców poprzez wprowadzanie wspólnych rozwiązań. Określa je specjalnie dedykowana Metropolii ustawa, na mocy której określono listę zadań. Do priorytetów należy zorganizowany transport publiczny, czyli nie tylko wspólny bilet na pociąg, autobus i tramwaj; wygodna komunikacja miejska, pozwalająca na sprawne dotarcie do pracy, szkoły, na zakupy czy do kina – ale także rozwój infrastruktury rowerowej i nowoczesnej kolei. Słowem kluczem jest zrównoważona mobilność miejska, czyli zapewnienie wielu możliwości podróżowania, przy wykorzystaniu najbardziej efektywnych środków transportu.
Przez południowe dzielnice miasta przebiega autostrada A4. Główną arterią komunikacyjną miasta jest ulica 1. Maja, stanowiąca odcinek drogi Bytom – Rybnik. Niemal równolegle do tej drogi przebiega nowoczesna, dwujezdniowa trasa N-S, która wkrótce połączy autostradę A4 z Drogową Trasę Średnicową. Poprzez DTŚ można szybko dostać się do miast położonych we wschodniej części województwa śląskiego oraz do Zabrza i Gliwic. W mieście znajdują się dwa dworce kolejowe: Ruda i Chebzie, położone na linii kolejowej Wrocław – Kraków. Do najbliższego lotniska w Pyrzowicach odległość wynosi zaledwie 35 km.
W Rudzie Śląskiej istnieją obok siebie nowoczesne osiedla mieszkaniowe oraz kolonie starych familoków. Ruda Śląska jest miastem, w którym z jednej strony, rozwijające się przez wieki gałęzie przemysłu ciężkiego – górnictwo węgla kamiennego i hutnictwo żelaza, zostawiły swoją spuściznę w postaci licznych nieruchomości poprzemysłowych, z drugiej strony to miasto o ciekawej architekturze regionalnej, posiadające swoją historię, tożsamość i śląską tradycję.
Zabytki poprzemysłowe staraniem rudzkiego samorządu odzyskują dawną świetność i zyskują nowe życie. Miasto stało się w ostatnich latach właścicielem Wielkiego Pieca należącego kiedyś do Huty Pokój oraz zabytkowego budynku dworca kolejowego w Chebziu, który stał się perełką na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Dzięki inwestycji miasta w industrialnych wnętrzach dworca znalazła swoją siedzibę Miejska Biblioteka Publiczna. Stacja Biblioteka zdobyła nagrodę w konkursie Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego, organizowanym przez Zarząd Województwa w 2019 roku. Obiekt został też wybrany „Dworcem Roku 2019” przez jury konkursu, zorganizowanego przez Fundację ProKolej we współpracy z Fundacją Grupy PKP, a w konkursie „Zabytek Zadbany”, prowadzonym przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, otrzymał wyróżnienie.
W 2024 roku miasto podpisało umowę na adaptację Wielkiego Pieca. Będzie to jedna z największych inwestycji w Rudzie Śląskiej, której koszt oszacowano na ponad 81 mln złotych. Na jej realizację miasto pozyskało ponad 66 mln zł z Programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021 - 2027, a blisko 9,5 mln zł z budżetu państwa. Projekt zakłada powstanie platformy widokowej wraz ze ścieżką dydaktyczną, adaptację budynku sterowni i maszynowni na cele muzealne oraz budowę nowego obiektu nawiązującego do dawnej hali lejniczej. Znajdzie się w nim m.in. część ekspozycyjna i wystawiennicza oraz strefa spotkań i gastronomii.
Wielki Piec Huty „Pokój” został wpisany na Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego - ERIH (European Route of Industrial Heritage). Rudzki zabytek znalazł się na prestiżowej liście obok m.in. Narodowego Muzeum Górnictwa Węglowego Anglii, belgijskiego Muzeum Archeologii Przemysłowej i Włókiennictwa czy holenderskiego Muzeum Tramwajów Parowych Hoorn-Medemblik. Wizytówkę obiektu można już znaleźć na stronie ERIH.
Ruda Śląska, mimo przemysłowego charakteru, jest jednym z najbardziej zielonych miast na Górnym Śląsku, z wieloma parkami, skwerami, lasami i innymi miejscami, gdzie można przyjemnie i spędzić czas i odpocząć. Co roku są rewitalizowane kolejne przestrzenie zielone. To m.in. Park Młodzieży oraz planty znajdujące się pomiędzy ul. Hlonda a Burloch Areną w Orzegowie. W sumie zagospodarowane zostało tu ponad 6,2 ha przestrzeni parkowych, a całkowity koszt tej inwestycji to ponad 2,6 mln zł. Zadanie to było ostatnią częścią realizacji Traktu Rudzkiego, którego poszczególne etapy powstawały w mieście od 2018 r. Na jego realizację miasto pozyskało ponad 8 mln zł ze środków unijnych. Koszt całości budowy Traktu Rudzkiego wraz z wcześniejszymi już zrealizowanymi odcinkami wyniósł ostatecznie ponad 19 mln zł. Trakt Rudzki to ścieżka pieszo–rowerowa, która połączyła, parki, skwery, obiekty sportowe oraz miejsca związane z historią Nowego Bytomia i Wirku.
Bogactwem miasta są ludzie. Tu urodziła się medalistka olimpijska i dwukrotna mistrzyni świata pływaniu oraz pięciokrotna mistrzyni Europy na długim basenie, a także trzykrotna rekordzistka świata Otylia Jędrzejczak. Z miastem związany jest ultramaratończyk August Jakubik. Do dziś jest posiadaczem najlepszego wyniku w Polsce w biegu 48 godzinnym,
w 2000 roku w Brnie przebiegł 370 km 381 m. Rudzianką jest Zuzanna Radecka-Pakaszewska - lekkoatletka, biegaczka na 200, 400 m oraz w sztafecie 4 x 400 m, uczestniczka Mistrzostw Świata, brązowa medalistka Mistrzostw Europy w sztafecie, uczestniczka Igrzysk Olimpijskich w Sydney w 2000 r. i w Atenach w 2004 r. Młode pokolenie zapaśników szkoli czterokrotny olimpijczyk Marek Garmulewicz. Tu mieszka Szymon Kasperek – nauczyciel, członek HYPIA, czyli Międzynarodowego Stowarzyszenia Hiperpoliglotów, który zna aż 14 języków świata i biegle posługuje się: polskim, angielskim, niemieckim, francuskim, włoskim, hiszpańskim, portugalskim, rosyjskim, czeskim, słowackim, bułgarskim, norweskim, duńskim i szwedzkim.
Z Rudy Śląskiej pochodzi także Jan Szmatloch, profesor w Katedrze Grafiki Warsztatowej Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, od pięćdziesięciu lat ambasador śląskości zarówno w kraju, jak i za granicą oraz aktywny członek Stowarzyszenia Twórców Śląskich. Do najsłynniejszych prac artysty należy cykl „Śląskie Inspiracje”.
Na koniec o wyjątkowej, historycznej postaci, która w dużej mierze zadecydowała o przemysłowo-hutniczym obliczu Rudy Śląskiej. Karol Godula – Król Cynku - wykazywał niezwykły zmysł organizacyjny, a do gospodarki rolnej i przemysłu wprowadzał wiele nowości. Wpadł na pomysł wykorzystania osadu wielkopiecowego zalegającego na hałdach na zarządzanym przez niego terenie i odsprzedawania go hucie. W 1812 r. rozpoczęła działalność huta cynku „Karlhütte”, której właścicielem był Ballestrem, a funkcję zarządcy pełnił Godula. Karol Godula zbudował kopalnię galmanu „Maria”. Dzięki zyskom zakupił dobra ziemskie: Orzegów, Szombierki, Bobrek i Bujaków. Wydzierżawił majątki Ruda i Biskupice. Kupił także kopalnie: Wolność Górnicza, Paweł, Orzegów, Stein, „Rozalie”, Kleofas oraz huty: „Morgenroth” i „Gute Hoffnung”. Do jego majątku zaliczało się m.in. 40 kopalń węgla kamiennego, 19 kopalń galmanu i 3 huty cynku. Wartość całego majątku wyceniono na 2 miliony talarów. Jego nazwiskiem nazwano jedną z dzielnic i ulic Rudy Śląskiej. Jest też patronem Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 i Szkoły Podstawowej nr 40 w Rudzie Śląskiej, Górnośląskiej Szkoły Przedsiębiorczości w Chorzowie, Gimnazjum nr 6 w Bytomiu oraz Centrum Edukacji Ekonomiczno-Handlowej w Tarnowskich Górach. Dziś postać tę na nowo poznają studenci ekonomii i biznesu i porównują do współczesnych przedsiębiorców z Doliny Krzemowej, którzy zmienili oblicze współczesnej nam globalnej gospodarki opartej na rewolucji cyfrowo-informatycznej.
